Geheime oorlogen (55 page)

Basson en Lournes werden op de luchthaven Heathrow opgewacht door Trevor Floyd, een hoge officier bij het
BOSS
. Hij was verantwoordelijk voor het toezicht op de activiteiten van het aanzienlijke aantal
ANC
-leiders dat naar Groot-Brittannië was gevlucht en daar de val van het apartheidsregime afwachtte. Floyd reed hen naar een huisje dat door Basson nabij Ascot in Berkshire was gehuurd om Project Coast van een onderduikadres in Groot-Brittannië te voorzien. Op Faircloth
Farm 1 in Watersplash Lane zat het hoofdkantoor van
WPW
International Incorporated, dat geregistreerd stond op de Kaaimaneilanden. In 2007 veranderde het huisje van eigenaar en werd het
WPW
-tegeltjesmotief in de badkamer verwijderd. Buren herinnerden zich vaag dat Basson een vaste bezoeker was en dat zich onder de gasten ook een zongebruinde, vriendelijke Amerikaan bevond.

Dat was dr. Larry Creed Ford, een 49-jarige mormoon die was afgestudeerd aan de Brigham Young University. Hij was getrouwd met Diana, zijn liefje van de zondagsschool, en was lid geworden van het lerarenkorps van de
UCLA
. Niemand in het afgelegen Berkshire besefte dat de beminnelijke Amerikaan die ze door de buurt zagen wandelen, betrokken was geweest bij de
CIA
, dat er in zijn achtertuin een klein arsenaal wapens, munitie en springstoffen lag opgeslagen, dat er naast zijn woning van een miljoen dollar een geheime verzameling ziektekiemen in gekoelde babyvoedselpotjes in een bijgebouw verstopt zat, of dat hij diverse keren Noord-Korea had bezocht om daar het onderwerp biologische oorlogvoering te bespreken.

In wiens opdracht hij dat had gedaan, zou een van de vele geheimen blijven die dr. Ford zou meenemen in zijn graf. Op een prachtige lentemorgen in maart 2002 in Irving, Californië, gaf Ford in zijn favoriete vrijetijdskleding en op basketbalschoenen zijn advocaat een hand, verliet diens kantoor na vijf uren vergaderen achter gesloten deuren, reed naar huis in zijn nieuwe cabriolet, liep de trap op naar een slaapkamer en schoot zichzelf dood. Pas een jaar later zou zijn verbinding met Wouter Basson bekend worden.

Op die herfstdag in Berkshire had Basson wel belangrijker zaken aan zijn hoofd dan Ford. Hij keek oplettend toe terwijl Floyd zich de medicijnflesjes, de paraplu en het gereedschapskistje toe-eigende. Maar er volgde een dramatisch moment toen Lournes met zijn vinger een van de schroevendraaiers in het kistje aanraakte. De wetenschapper begon te hijgen en greep naar een fles in zijn aktetas, slikte een mondvol van de inhoud door en strompelde naar de badkamer waar hij in het toilet overgaf. Basson gaf hem nog een teug uit de fles en liet Lournes vervolgens flinke hoeveelheden water drinken. Toch duurde het nog een poosje voordat de biochemicus hersteld was.

‘Goeie hemel,’ mompelde Floyd. ‘Stel je voor dat je die schroevendraaier echt had beetgepakt.’

‘Dan zou je pas een probleem hebben,’ reageerde Basson.

Floyd reed terug naar Londen om het commando te briefen dat de
twee
ANC
-leden zou vermoorden. Over enige feitelijke aanslag bestond er echter geen enkele documentatie, totdat er opeens details van het complot boven water kwamen tijdens de hoorzittingen van de Commissie Waarheid en Verzoening in Kaapstad, die plaatsvonden op verzoek van de eerste zwarte president van Zuid-Afrika, Nelson Mandela. Er kwam geen opheldering waarom de moorden niet waren gepleegd of wat er met de wapens was gebeurd. Een
MI
5-bron suggereerde tegenover de auteur dat Floyd zich realiseerde dat het apartheidsregime toch op zijn eind liep en dat president Mandela een zo vreedzaam mogelijke machtsovername wilde.

Bijna vanaf het begin trok Project Coast al de aandacht van
MI
5 en
MI
6. Dr. David Kelly waarschuwde de twee diensten dat een van zijn contactpersonen in zijn uitgebreide netwerk van wetenschappers Wouter Basson had ontmoet op een ruimtevaartconferentie in San Antonio, Texas. Hij beschreef hem als ‘charmant en iemand die het breed liet hangen aan de bar, maar slechts belangstelling leek te hebben voor één aspect van de ruimtevaart, namelijk het verzamelen van artikelen over overdrachtsystemen voor ziektekiemen via de lucht’.

Basson had de conferentie met een grote aktetas vol documenten verlaten en was naar Washington gevlogen, waar hij beweerde biochemicus te zijn om zich toegang te kunnen verschaffen tot een voor het publiek verboden gedeelte van de nationale bibliotheek. Hij maakte er onder meer fotokopieën van een onderzoek door de Centers for Disease Control (
CDC
) naar een religieuze sekte in Oregon, die in 1984 had geëxperimenteerd met biologische wapens in een poging om een kleine buurgemeente die hun bezigheden afkeurde te vergiftigen. Twaalf mensen kwamen om bij wat bekend werd als de eerste daad van bioterrorisme in de
VS
. De
CDC
had besloten het rapport niet openbaar te maken opdat andere extremisten niet werden aangemoedigd. Dr. Kelly had zich afgevraagd waarom Basson in zo’n gebeurtenis geïnteresseerd was.

In Pretoria reed een
MI
6-agent, na een tip van een van zijn informanten binnen de
SADF
, naar de Rooderplaat Dam en ontdekte dat driehonderd hectare van het met struikgewas begroeide gebied rondom de boerderij met hekken was afgeschermd. Met graafmachines waren grote kuilen rondom het gebouw uitgegraven en legertrucks hadden kisten met daarop de tekst
MEDISCHE APPARATUUR
uitgeladen. Nadere controle bracht aan het licht dat deze uit Libië afkomstig waren. De kuilen waren bestemd voor de ondergrondse quarantainelaboratoria.
Ook kwam de agent er achter dat de medische faculteit van de universiteit van Pretoria voor haar staf biologen aantrok die bereid waren om ‘interessante wetenschap te beoefenen’. De projectleider heette Wouter Basson.

Ondertussen ontdekte
MI
5 dat Basson in de Londense wijk Bloomsbury weer een medische handelsbeurs had bezocht en opnieuw alle beschikbare informatie over biologische wapens had verzameld. Daarna had hij een bezoek gebracht aan het Wereldcongres van forensisch toxicologen in het Belgische Gent. Daar was hij gevolgd door een
MI
6-agent die zag dat Basson zich had ingeschreven als ‘directeur, gerechtelijke laboratoria, postbus X620, Pretoria, Zuid-Afrika’. De agent ontdekte dat deze organisatie helemaal niet bestond en dat de postbus op naam van Basson stond. De details belandden in het door de inlichtingendienst inmiddels aangelegde Basson-dossier.

Voor zijn vertrek naar Gent had Basson het huisje aan Watersplash Lane gehuurd. Elke stap was door
MI
5 in de gaten gehouden: een diplomaat van de Zuid-Afrikaanse ambassade in Londen had zijn naam geleend voor het langetermijncontract, en een jurist in Fleet, Hampshire, had het notarieel bekrachtigd. Nadat Basson naar België was gevlogen, installeerde een bewakingstechnicus van
MI
5 spraakgestuurde afluisterapparaatjes in het huisje.

Een
MI
6-agent in Washington had Bassons bezoek aan de nationale bibliotheek nagetrokken en vastgesteld dat hij niet alleen het
CDC
-document had gekopieerd, maar bovendien zwaar beladen met kopieën van documenten over lopende biologische onderzoeken in Noord-Korea de bibliotheek had verlaten. Na zijn bezoeken aan onderzoekscentra in en rondom de hoofdstad had Basson met Federal Express verscheidene pakketjes verstuurd naar zijn postbus in Pretoria, zo ontdekte de agent. Intussen had dr. Ford namens een klein medisch onderzoeksbedrijf in Newport Beach, Californië, twee keer de Noord-Koreaanse hoofdstad Pyongyang bezocht, zogenaamd om een onderzoek in te stellen naar meldingen dat een instituut aldaar een behandeling tegen kaalheid had ontdekt. Ook had hij de mogelijkheid verkend om met Noord-Koreaanse genetici samen te werken om een geneesmiddel te vinden tegen aids, dat zich in Afrika al op grote schaal verspreidde. Onder degenen die dr. Ford daar had ontmoet, bevond zich dr. Yi Yong Su. Haar naam had nu nog meer aandacht getrokken van de afdeling Noord-Korea van
MI
6.

Dr. Yi had de leiding over talloze onderzoekprojecten in geheel Noord-Korea, waaronder laboratoria voor onderzoek op het gebied
van cellulaire biologie en van genetische manipulatie met gebruikmaking van menselijke groeihormonen. Haar wetenschappelijke medewerkers waren ook een onderzoek begonnen naar het kweken van organismen die zowel gewassen als het menselijke zenuwstelsel en immuunsysteem konden aantasten. De belangrijkste onderzoeken vonden plaats in Instituut 398.

Het was aan dr. Kelly overgelaten om tijdens zijn eerstvolgende vergadering met de Britse inlichtingendienst het belang van het pronkstuk van dr. Yi’s imperium uit te leggen. Hij zette allereerst uiteen dat Instituut 398, opgenomen in het handboek van de generale staf van het Noord-Koreaanse leger, meer dan vierhonderd van ’s lands beste wetenschappers in dienst had die zich bezighielden met de ontwikkeling van tegengiffen en ontsmettingsmethoden voor blootstelling aan straling, waaronder beschermende maskers en pakken. Het instituut was gelegen bij Sokam-ri in het zuiden van het land, met drie legerbataljons ter bewaking eromheen. Dat zei volgens dr. Kelly wel iets over wat zich verder nog afspeelde in de ondergrondse laboratoria.

Dr. Kelly bezat het talent om ingewikkelde wetenschap naar begrijpelijke taal te vertalen en kon bijvoorbeeld uitleggen hoe op een speldenkop moeiteloos honderd miljoen virussen konden zitten, of waarom de pokkenstam India-I resistent was tegen vaccins en dat deze op grote schaal tot een biologisch wapen was gesmeed door Sovjetwetenschappers die aan het Biopreparat-project werkten. Op dezelfde vlotte toon trakteerde hij zijn gehoor in een
JIC
-kamer op al zijn kennis over het onderzoek van Instituut 398. Op bevel van de leider van het land, Kim Jong-il, had dr. Yi opdracht gegeven tot het ‘maken van een biologisch wapen dat onze machtigste vijand – de blanke chauvinisten van Amerika – zal verslaan’.

In het instituut was antrax ontwikkeld en daarna uitgetest op gevangenen die uit een goelag waren overgebracht en in een grote kooi waren gezet, waar ze met antraxdeeltjes werden besproeid. Ze kregen huidzweren en blaren; ze spuugden bloed op; alles was slechts een glimp van de gruwelen van biologische oorlogvoering. De lijken verdwenen in de verbrandingsoven van het instituut. Na deze tests brachten de wetenschappers op de antraxsporen een laagje organische verbindingen aan om ze te beschermen tegen ultraviolette straling, zodat ze na blootstelling aan zonlicht niets van hun werking zouden verliezen. Vervolgens werden nadere tests uitgevoerd op andere Noord-Koreanen van de kwart miljoen die er vastzaten in de goelags. Hoeveel mensen daarbij zijn omgekomen, zou wederom geheim blijven
in dit land van geheimen. Dit alles had dr. Kelly vernomen in de weken dat hij dr. Vladimir Pasetsjnik aan de tand had gevoeld; de Rus had onthuld dat in het instituut een aantal wetenschappers van het Biopreparat-project werkzaam was die in het geheim waren geworven om aan het biologisch programma van Noord-Korea mee te werken. Anderen waren naar China, Syrië, Libië en Iran gegaan.

Voordat de bijeenkomst ten einde liep, vertelde dr. Kelly de agenten dat hij dr. Pasetsjniks vrees had bevestigd dat de nieuwste stof waar het instituut aan werkte veel krachtiger was dan antrax, waartegen nog geen geleerde in het Westen een tegengif had gevonden en waardoor alleen het genoom – de zestig- tot tachtigduizend genen waaruit het menselijk
DNA
opgemaakt is – van de blanke wereldbevolking zou worden aangetast.

Wat dr. Kelly graag zou weten was hoeveel dr. Ford hiervan wist. Men besloot de
CIA
te vragen om de verloskundige door de
FBI
te laten verhoren. Een paar dagen later kreeg
MI
6-hoofd Colin McColl het bericht dat Larry Ford een spion was en niet ondervraagd zou worden. De reactie belandde in een Y-dossier, waarin de vertrouwelijkste boodschappen van
MI
6 worden bewaard.

In oktober 1998 publiceerde de Commissie Waarheid en Verzoening haar eindrapportage, waarbij men duidelijk rekening had gehouden met de behoefte van president Mandela aan een vreedzame overgang van het apartheidsregime naar zijn eigen regering van nationale eenheid. Deze mocht geen deuk oplopen door uiterst pijnlijke onthullingen over de twaalf jaren dat Wouter Basson in het geheim een onderzoeksprogramma naar biologische oorlogvoering had geleid. Hij had zijn geheime plan om een etnische bom te maken om de zwarte bevolking uit te roeien inmiddels door de papiervernietiger gehaald, samen met ander belastend bewijsmateriaal. De commissie kwam tot de volgende conclusie: ‘Het militaire opperbevel van de vorige regering kan grove nalatigheid worden verweten voor zijn goedkeuring aan een programma voor biologische en chemische oorlogvoering dat men niet begreep.’

Op een zonnige lentemorgen in Zuid-Afrika betraden dr. Kelly, twee
MI
6-agenten en een notulist een kamer in het hoofdkwartier van de
SADF
in Pretoria. Wouter Basson had tegenover hen plaatsgenomen. Slechts door druk vanuit de Britse regering op een onwillige president Mandela was Basson vragen komen beantwoorden die de
Commissie Waarheid en Verzoening niet had gesteld – maar die wel beantwoord moesten worden als Zuid-Afrika zijn plaats in de wereld wilde herwinnen, zo vond ook Mandela.

Dr. Kelly stond versteld van Bassons arrogantie. ‘Hij maakte duidelijk dat hij alleen maar aanwezig was omdat hij werd geduld, en hoe sneller dit achter de rug was, des te sneller konden we allemaal naar huis,’ herinnerde dr. Kelly zich.

Die had alle begrip voor Bassons houding. Hij had dit ook in Irak bij dr. Rihab Taha gezien en had gekozen voor dezelfde aanpak als toen, namelijk door zijn vragen steeds op een resolute maar beleefde toon te stellen. Aanvankelijk antwoordde Basson bondig en schouderophalend. Dr. Kelly hield vol en beantwoordde Bassons reacties met aanvullende, indringender vragen naar de productiemethoden en transportsystemen van Project Coast. Het was een uitermate technisch verhoor dat door de andere aanwezigen niet werd onderbroken. Urenlang zette deze strijd tussen de niet langer arrogante Basson en de niet-aflatende dr. Kelly zich voort. Hoe had Basson zijn ziektekiemen tot een wapen gemaakt? Hoe was hun uitwerking getest? Hoe waren ze opgeslagen? Had hij in de openlucht proeven gedaan? Waar en wat waren de doelwitten?